Uluslararası İstanbul Bienali, İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından iki yılda bir düzenlenen çağdaş sanat etkinliğidir. 1987’ye kadar Uluslararası İstanbul Festivali bünyesinde gerçekleştirilen plastik sanat sergileri, bu tarihte İstanbul Bienali adı altında ayrı bir etkinlik haline gelmiştir.İstanbul Bienali’nin amacı farklı kültürlerden sanatçı ve sanat izleyicileri arasında iletişim kurmanın yanı sıra şehrin değişen dünya üzerindeki konumunun tekrardan değerlendirilmesi olmuştur. Dünyada özellikle 1990’larda şehir bienallerinin patlama yaptığı dönemin hemen öncesine ait oluşu, düzenlendiği yerin konumu ve sürdürdüğü geleneği ile uluslararası çağdaş sanat bienalleri arasında zamanla önemli bir yere sahip olmuştur. 9. İstanbul Bienali’ne kadar İstanbul’un tarihi mekanlarının seçilmiş olmasının bienale turizm tanıtımı havası verdiği ve bunun yanında sanatçılar için bir kısıtlama yarattığı yönündeki görüşlerden sonra ilk defa 2005’te şehrin daha canlı, yaşanan mekanları seçilmiştir.

 

İstanbul Bienali’nin Tarihçesi

 

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) 1987 yılından bu yana, farklı kültürlerden sanatçılar ve izleyiciler arasında görsel sanatlar alanında İstanbul’da bir buluşma noktası oluşturmayı amaçlayan İstanbul Bienali’ni düzenlemiştir. İKSV’nin şimdiye dek düzenlemiş olduğu onbir bienal, her iki yılda bir güncel sanatın yeni eğilimlerini bir araya getirerek izleyiciye sunarken, yurtiçi ve yurt dışındaki sanat çevreleri, sanatçı, küratör ve eleştirmenler arasında uluslararası bir kültür ağının kurulmasına olanak sağlamıştır.Venedik, Sao Paulo, Sydney bienalleri gibi benzerleri arasında bugün en prestijlilerinden biri olarak kabul edilen İstanbul Bienali, ulusal temsil modeli yerine, sanatçıların yapıtları aracılığıyla birbirleri ve izleyici ile diyaloğunu sağlayan bir sergi modelini tercih ediyor.

 

Uluslararası bir danışma kurulu aracılığı ile belirlenen bienal küratörü, geliştirdiği kavramsal çerçeveye uygun olarak çeşitli sanatçı ve projeleri sergiye davet ediyor.Bugün ülkemizde ve bulunduğumuz coğrafyada düzenlenen en geniş çaplı uluslararası sanat sergisi olma özelliği taşıyan İstanbul Bienali, sadece Türkiye’den değil birçok farklı ülkeden güncel sanatçının uluslararası alanda tanınmaları ve çeşitli etkinliklere davet edilmeleri konusunda önemli bir rol oynuyor. Bienal kapsamındaki sergiler ve sergi kapsamında düzenlenen, eşzamanlı çeviri düzeninde uygulanan panel, konferans ve atölye çalışmaları sayesinde, hem genel izleyiciye hem de sanat öğrencilerine dünyadaki sanatsal gelişmeleri ve güncel tartışmaları izleme ve bu yolla tamamlayıcı bir eğitim olanağı da sunuluyor.

1987 ve 1989 yıllarında Beral Madra genel koordinatörlüğünde gerçekleştirilen ilk iki bienalden sonra, 1992 yılında Vasıf Kortun’un yönettiği İstanbul Bienali için İKSV, 1994 yılından itibaren tek küratörlü sisteme geçme kararı aldı. 1995’te René Block, 1997’de Rosa Martínez, 1999’da Paolo Colombo, 2001’de Yuko Hasegawa, 2003’te Dan Cameron, 2005’te Charles Esche ve Vasıf Kortun, 2007’de Hou Hanru, 2009’da çalışmalarını Zagreb’de sürdüren What, How & for Whom / WHW (Ne, Nasıl ve Kimin İçin) küratör kolektifi, 2011’de Adriano Pedrosa ve Jens Hoffmann küratörlüğünde küratörlüğünde düzenlenen İstanbul Bienali, 2013’te Fulya Erdemci küratölüğünde gerçekleştirilmiş.

“Anne, ben barbar mıyım?” başlığıyla Fulya Erdemci küratörlüğünde gerçekleştirilen 13. İstanbul Bienali sergileri, 14 Eylül 2013 tarihinde ziyaretçilerini kabul etmeye başladı. 20 Ekim 2013 tarihine kadar da Antrepo No.3, Galata Özel Rum İlköğretim Okulu, ARTER, SALT Beyoğlu ve 5533’te yer kabul etmeye devam edecek.“Anne, ben barbar mıyım?” başlığıyla Fulya Erdemci küratörlüğünde gerçekleştirilen 13. İstanbul Bienali sergileri, 14 Eylül 2013 tarihinde ziyaretçilerini kabul etmeye başladı. 20 Ekim 2013 tarihine kadar da Antrepo No.3, Galata Özel Rum İlköğretim Okulu, ARTER, SALT Beyoğlu ve 5533’te yer kabul etmeye devam edecek.

“Anne, ben barbar mıyım?” başlığını şair Lale Müldür’ün aynı adlı kitabından alan 13. İstanbul Bienali, politik bir forum olarak kamusal alan fikrine odaklanacak. Bienalde sanat aracılığıyla “kamusallık” kavramını yeniden düşünme imkânı yaratmayı, yeni düşünce ve hayal gücü kanalları açmayı ve tartışma zemininin yaratılmasına katkıda bulunmayı hedefleyen işler yer alacak. Kentsel kamusal mekânlara müdahalede bulunan pek çok proje içermesi planlanan 13. İstanbul Bienali sergileri, alınan küratöryel karar doğrultusunda iç mekânlarda gerçekleştirilecek. 13. İstanbul Bienali sergileri, 14 Eylül-20 Ekim tarihleri arasında Tophane’deki Antrepo No.3, Karaköy’deki Galata Özel Rum İlköğretim Okulu, İstiklal Caddesi üzerindeki ARTER ve SALT Beyoğlu ile İMÇ 5.Blok’taki 5533’te ücretsiz olarak gezilebilecek.

 

Kuratör Fulya Erdemci’nin açıklaması

 

13. İstanbul Bienali için, Gezi Parkı, Taksim Meydanı, Tarlabaşı Bulvarı, Karaköy ve Sulukule mahallesi gibi kentteki en tartışmalı -ve de bienalin varlığıyla soylulaştırma tehlikesi olmayan- kentsel mekânlara odaklanmıştık. Gezi olaylarının öncesinde kentsel kamusal mekânlara müdahale eden pek çok proje gerçekleştirmeyi planlamıştık. Ama vatandaşlarının özgür ifadelerine izin vermeyen otoriteden alacağımız izinle sokaklarda sanat projeleri gerçekleştirmenin ne demek olduğunu sorguladığımızda, bağlamın tamamen değişerek bu projelerin ortaya çıkış nedenlerini ötelediklerini gördük.

Bu açıdan, kamusal alan sorunsalını irdeleyen bu projeleri bu koşullarda gerçekleştirmenin onların varlık nedenleri ile çelişebileceğine karar verdik. Ve bu doğrultuda gerçekleştirilmemelerinin daha anlamlı bir öneri olduğuna kanaat getirdik ve kentsel kamusal mekânlardan çekilme kararı aldık.Gezi’den önce sergiyi yapılandırdığım sırada, sokaklarda gerçekleşen spontane ya da protest sanatsal eylem ve performansları sipariş etmek veya sergiye dâhil etmek gibi bir niyetim yoktu; çünkü bu tür sanatsal müdahalelerin karşı durdukları ya da sorguladıkları kurumsal çerçeve tarafından ehlileştirilmemesi gerektiğini düşünüyordum.

Öte yandan, bu tür çalışmaları belirli bir çerçevenin içine sokmadan ve sermayeleştirmeden onlara işaret etmenin mümkün olduğu kanısındaydım. Buradan hareketle, kentsel kamusal mekânlardan çekilerek, yani varlığı yoklukla imleyerek, Gezi direnişiyle birlikte açılan özgürlük alanına, yaratıcı ve katılımcı eylem ve forumlara katkıda bulunabileceğimizi düşünüyorum.Kentsel kamusal mekânlardan çekilmemiz, mekân konusunda önemli bir soruna da yol açtı ama ARTER ve SALT Beyoğlu gibi sanat kurumlarıyla ve 5533 gibi bir sanatçı inisiyatifiyle kısa süre içinde işbirlikleri geliştirerek, bu sorunun üstesinden gelebildik. Ayrıca, kamusallık kavramını yeniden düşünmeyi öneren bu bienalin herkese açık olmasını baştan beri arzu ediyorduk. Ama Gezi sonrasında kentsel kamusal mekânlardan çekilme kararıyla, kavramsal çerçeveyle örtüşen bir kamusallık yaratabilmek adına bienalin bu edisyonunu ücretsiz yapmayı başardık.

 

13. İstanbul Bienali’nin sponsoru

 

13. İstanbul Bienali’nin sponsoru Koç Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Koç, tüm sanatseverleri sergileri görmeye çağırdı. Mustafa V. Koç, “Koç Holding olarak çağdaş sanata verdiğimiz destekten ve geri dönüşünden çok memnunuz. Pekçok anlamda önemli bir kültür merkezi olan İstanbul’un çağdaş sanat alanında da söz sahibi hale gelmesi bizim en büyük gurur kaynağımız” dedi. Bu yılki İstanbul Bienali’nin İKSV ’nin özverisi ve sponsorların desteği ile ücretsiz olarak gerçekleştirildiğini belirten Koç, tüm sanatseverleri “Davetlimizsiniz” diyerek 13. İstanbul Bienali’ne davet etti. Mustafa V. Koç yaptığı açıklamada İstanbul Bienali’nin Venedik, Sao Paulo ve Sydney gibi dünyanın en prestijli bienalleri arasında kabul edilmesinden büyük gurur duyduklarını söyledi.

İstanbul Bienali’nin Türkiye ’de düzenlenen en geniş çaplı uluslararası sanat etkinliği olma özelliği ile de farklılaştığını dile getiren Koç, Türkiye’de İstanbul Bienali’ne gösterilen ilginin her yıl artarak devam ettiğini kaydetti ve “Özellikle gençlerin ve yetişen nesillerin çağdaş sanata olan ilgisini önemsiyor ve bu platforma destek veriyoruz” dedi. Koç Holding’in ve Vehbi Koç Vakfı’nın çağdaş sanata katkı sağlamayı amaçlayan çalışmalarıyla; çağdaş sanatın toplum tarafından daha iyi anlaşılması, toplumun geleceği olan çocuklar ve gençlerin çağdaş sanatla daha fazla buluşmasını amaçladıklarını dile getiren Mustafa V. Koç, eserlere müdahil olmadıklarının da altını çizdi.

“Sanat özgür düşünmeyi ve farklı bakış açılarını da açık yüreklilikle kabul edebilmeyi ortaya koyar. Toplumların özgür düşünmesi için her platformda sanatçıların desteklenmesi ve kendilerini ifade etmelerine imkan sağlanması gereklidir. Biz Koç Holding olarak elbette İstanbul Bienali’nin içeriğine, sanatçılara, eserlere, seçim sürecine hiçbir şekilde müdahil olmuyoruz ki bunun aksi de beklenemez. Ülkemizde çağdaş sanatın gelişimine ve özgür sanat ortamına en ufak bir katkı sağlayabiliyorsak ne mutlu bize.” İstanbul’un uzun bir süredir İKSV tarafından düzenlenen festivaller başta olmak üzere pekçok sanat etkinliğine ev sahipliği yaparak dünyanın kültürel coğrafyasında kendisine yer edindiğine dikkat çeken Mustafa V. Koç, İstanbul Bienali’nin yabancı basında aldığı yüksek görünürlüğün de İstanbul’un kültür ve sanat coğrafyasında varlığını güçlendirmesinde önemli bir rol oynadığını dile getirdi. Mustafa V. Koç, her geçen yıl gerek yurtiçinden gerekse yurtdışından artan katılımcı ve izleyici sayısının da çok sevindirici gelişmeler olduğunu söyledi.

 

13. İstanbul Bienali ziyaret saatleri

 

14 Eylül Cumartesi günü kapılarını açacak 13. İstanbul Bienali sergi mekânları, 16 Eylül Pazartesi hariç, Pazartesi günlerinde kapalı olacak. Bienal sergi mekânları, 10.00-19.00 saatleri arasında gezilebilecek.

Antrepo No.3 (Meclis-i Mebusan Caddesi, Liman İşletmeleri Sahası, Karaköy), Galata Özel Rum İlköğretim Okulu (Kemeraltı Cad. No:25 Galata, İstanbul), ARTER – sanat için alan (İstiklal Caddesi No: 211, Beyoğlu), SALT Beyoğlu (İstiklal Caddesi 136, Beyoğlu), 5533 (İMÇ 5. Blok, No:5533, Unkapanı)

Kaynaklar:

1) tr.wikipedia.org/wiki/İstanbul_Bienali‎

2) 13b.iksv.org/

3) www.koc.com.tr/tr-tr/koc-gundem/…/BB-Bienal-13092013-Final.pdf‎