Antik Efes Kenti Büyük Tiyatrosu

Konuklarını şaşırtan, farklı duygular yaşatan ve antik kentlerin başında en çok turist akınına uğrayan kent bugünkü İzmir ili sınırları içerisinde bulunan Efes Antik Kentidir. Batı Anadolu’da Antik İyonya Bölgesi’ nde, İzmir’in güneydoğusunda, Selçuk İlçesi’nin batısındaki Küçük Menderes Vadisi’nde yer almaktadır.

Roma vatandaşlarının Efes’e girmek için mutlaka sağlı sollu dev sütunlarla çevrili Arkadyos Caddesini kullanırlardı. Ben de Arkodyos Caddesini kullandım.

Efes Harabelerini gezmek için kullanılan ve limandan Tiyatroya kadar uzanan bu cadde Helenistik dönemde yapılmış olmasına rağmen, İmparator Arkadiana tarafından onarılması nedeni ile Arkadyos ismini almıştır.

Efes liman Caddesi olarak da bilinen Arkadyos 11 metre genişliğinde 350 metre uzunluğunda görkemli bir caddeydi.

Caddenin sonunda, Antik dönemde limandan bile görülebilen devasa yapıdaki Büyük Efes Tiyatrosu’na ulaşmıştım.

Efes Antik Tiyatrosu, her dönem, sanat tarihi açısından dünya çapında en önemli yapılardan birisi olarak kabul edilmiştir.

Günümüzdeki modern tiyatrolar ile kıyaslandığında, çok büyük bir izleyici kapasitesine sahip olan Efes Antik Tiyatrosu, o dönemde sanata verilen önemi gözler önüne sermektedir.

Hristiyanlığın Roma Dönemi’nde Anadolu’da yayılmasını sağlayan Aziz. Paul’un bir zamanlar vaaz verdiği bu devasa tiyatro 25.000 oturma kapasiteli olup, Efes Harabelerinin en göz kamaştıran eserlerinden biridir.

Tiyatro aynı zamanda Efes Harabelerinin en iyi korunmuş ve 150 metrelik çapıyla en büyük alanıdır.

Her yıl milyonlarca turist alan Efes’te hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin ilgi odağı olan Antik Tiyatro, sadece ülkemiz açısından değil Uluslarası kültürde de yer edinmiştir.

Doğal yapısı, sanatsal ve tarihi dokusu açısından mutlaka görülmesi gereken ender yapılardan bir tanesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Panayırdağı’nın batı yamacına kurulmuş olan Efes Antik Kenti Büyük Tiyatrosu girişi liman yönü olan batıya bakmaktadır.

Böylece kentin en büyük ve en önemli yapılarından biri olan Büyük Tiyatro gemi ile limana giren ziyaretçiler tarafından çok uzaktan görülebilecektir.

Tiyatro Helenistik dönemde, yamacın doğal kaya yapısı altyapı olarak kullanılarak inşa edilmiş.

Kentsel odak noktası ve meclis yeri olması gibi işlevleri yüzünden kent altyapısı için çok önemliydi.

Panayır Dağı’nın eğiminden yararlanılarak yapılan tiyatro, ilk kez Büyük İskender’in valilerinden Lisimahos Dönemi’nde yapılmış, daha sonra çeşitli değişikliklere uğratılmıştır.

Panayır Dağı yamacındaki bu devasa yapının en arkadaki oturma yerlerinden bakıldığında eski liman havzasının yanı sıra Liman Caddesi de bütün görkemiyle kendisini gösterir.

Tiyatro üç ana bölümden oluşmuştur. Bunlar; sahne yapısı, orkestra denilen alan ve izleyicilerin bulunduğu cavea bölümleridir.

Yüksekliği yaklaşık 18 metreyi bulan sahne binası yapının en gösterişli yeriydi.

Tiyatronun daha çok izleyicilere doğru yönelen iç cephesine önem verilerek, üç katlı ve sütunlu olarak yapılmıştı. 

Antik tiyatronun muazzam ses akustiği, sanatsal yapısı ve tarihi dokusu ile UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer almaktadır.

Sütunların arkasındaki üçgen ve yarım yuvarlak alınlıklı nişlerde tanrılaştırılmış Roma İmparatorları ile Olympos Tanrılarının heykelleri bulunmaktaydı.

Halen sağlam durumdaki zemin kat, kuzey-güney yönünde uzanan bir giriş ve bunun batı yanında sıralanmış sekiz odadan oluşmuştu.

Roma İmparatorluğu döneminde bu tiyatroda pek çok gladyatör savaşı yapılmıştı. Yapı, tiyatro gösterilerinin ve gladyatör mücadelelerinin dışında sayısız toplantıya da hizmet etmişti.

 

10 Eylül 2015 Perşembe, Efes…

Efes Antik Kentine düzenlenen turlarda kente giriş tercihi genelde, Meryem Ana yolu ile ulaşılan, üst kapıdan olur. Daha alçak seviyede bulunan alt kapıya doğru, az eğimli bir yoldan yürüyerek başlayan turlar, ziyaretçileri yormaz.

2011 Yılı Ekim ayında grup olarak geldiğimizde, üst kapıdan girmiş ve turu tamamlayarak alt kapıdan çıkmıştık. 2015 yılının Eylül ayında tekrar geldiğim Efes Antik Kenti ören yerine, bu kez alt kapıdan girdim.

Mitolojiye göre, Atina Kralı Kodros’un oğlu Androklos tarafından, Apollon Tapınağı Kâhinin önerisi üzerine, Anadolu’nun Bereket Tanrıçası Kybele’nin eski tapınağının tam karşısında yer alan Bülbül Dağı’nın yakınında kurulmuştu.

Hristiyanların hacı olmak için ziyaret ettikleri kentlerden biri olan Efes Antik Kenti, kutsal bakire Meryem’in ve Hristiyan Azizlerinden biri olarak ilan edilen St. Jean ya da Vaftizci Yahya’nın burada yaşamış olmasından dolayı Hıristiyan toplumları tarafından, inanç turizmi açısından, önemli bir kent olarak görülmektedir.

Sadece Hıristiyan toplumlarınca değil, Efes’i görmeye gelen yerli yabancı birçok gezgin gördüğü eşsiz mimari yapılar karşısında şaşkınlığını gizleyemez. Doyumsuz bir zevkle yapıları izlerken, zamanda binlerce yıl geriye giderek tarihi bir yolculuk yapmanın da keyfini çıkarır.

Kuruluşu milattan önce ikinci yüzyıla kadar dayanan ve dünyanın yedinci harikası olarak adlandırılan Artemis Tapınağı ile Efes Antik Kenti, aradan geçen binlerce yıl ve yıkılan onca yapısına rağmen kültür turistlerinin yoğun ilgisiyle karşılaşıyor.

Antik Kentin Lidya Kralı Krezüs (Kroisos) tarafından Bereket Tanrıçası Artemis için yapıldığı düşünülüyor. Yapımı 120 yıl süren Efes Antik Kenti, Helenistik Çağ’ın başkenti olmanın yanı sıra limanlara olan yakınlığı ve konumu itibariyle dönemin en önemli politika ve ticaret merkezlerinden biri halini almıştır.

Bu oluşumda sanata verdikleri önemin bir göstergesi olan Efes Büyük Tiyatrosu görülmeye ve incelemeye değer bir anıtsal yapıdır.

Roma vatandaşlarının Efes’e girmek için mutlaka, sağlı sollu dev sütunlarla çevrili Arkadyos Caddesi’ni kullanırlarmış. Ben de bu caddeyi kullandım. Efes Harabelerini gezmek için kullanılan ve limandan Tiyatroya kadar uzanan bu cadde Helenistik dönemde yapılmış olmasına rağmen, İmparator Arkadiana tarafından onarılması nedeni ile Arkadyos ismini almıştır.

Efes liman Caddesi olarak da bilinen Arkadyos 11 metre genişliğinde 350 metre uzunluğunda görkemli bir caddeydi. Caddenin sonunda, Antik dönemde limandan bile görülebilen devasa yapıdaki Büyük Efes Tiyatrosu’na ulaşmıştım.

Efes Antik Tiyatrosu, her dönem, sanat tarihi açısından dünya çapında en önemli yapılardan birisi olarak kabul edilmiştir. Günümüzdeki modern tiyatrolar ile kıyaslandığında, çok büyük bir izleyici kapasitesine sahip olan Efes Antik Tiyatrosu, o dönemde sanata verilen önemi gözler önüne sermektedir.

 

Hristiyanlığın Roma Dönemi’nde Anadolu’da yayılmasını sağlayan St. Paul’un bir zamanlar vaaz verdiği bu devasa tiyatro 25.000 oturma kapasiteli olup, Efes Harabelerinin en göz kamaştıran eserlerinden biridir. Tiyatro aynı zamanda Efes Harabelerinin en iyi korunmuş ve 150 metrelik çapıyla en büyük alanıdır.

Her yıl milyonlarca turist alan Efes’te hem yerli hem de yabancı ziyaretçilerin ilgi odağı olan Antik Tiyatro, sadece ülkemiz açısından değil Uluslarası kültürde de yer edinmiştir. Doğal yapısı, sanatsal ve tarihi dokusu açısından mutlaka görülmesi gereken ender yapılardan bir tanesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Panayırdağı’nın batı yamacına kurulmuş olan Efes Antik Kenti Büyük Tiyatrosu girişi liman yönü olan batıya bakmaktadır. Böylece kentin en büyük ve en önemli yapılarından biri olan Büyük Tiyatro gemi ile limana giren ziyaretçiler tarafından çok uzaktan görülebilecektir.  

Tiyatro Helenistik dönemde, yamacın doğal kaya yapısı altyapı olarak kullanılarak inşa edilmiş. Kentsel odak noktası ve meclis yeri olması gibi işlevleri yüzünden kent altyapısı için çok önemliydi.  

Panayır Dağı’nın eğiminden yararlanılarak yapılan tiyatro, ilk kez Büyük İskender’in valilerinden Lisimahos Dönemi’nde yapılmış, daha sonra çeşitli değişikliklere uğratılmıştır. Panayır Dağı yamacındaki bu devasa yapının en arkadaki oturma yerlerinden bakıldığında eski liman havzasının yanı sıra Liman Caddesi de bütün görkemiyle kendisini gösterir. 

Tiyatro üç ana bölümden oluşmuştur. Bunlar; sahne yapısı, orkestra denilen alan ve izleyicilerin bulunduğu cavea bölümleridir. Yüksekliği yaklaşık 18 metreyi bulan sahne binası yapının en gösterişli yeriydi.

Tiyatronun daha çok izleyicilere doğru yönelen iç cephesine önem verilerek, üç katlı ve sütunlu olarak yapılmıştı. Sütunların arkasındaki üçgen ve yarım yuvarlak alınlıklı nişlerde tanrılaştırılmış Roma İmparatorları ile Olympos Tanrılarının heykelleri bulunmaktaydı.

Halen sağlam durumdaki zemin kat, kuzey-güney yönünde uzanan bir giriş ve bunun batı yanında sıralanmış sekiz odadan oluşmuştu.

Roma İmparatorluğu döneminde bu tiyatroda pek çok gladyatör savaşı yapılmıştı. Yapı, tiyatro gösterilerinin ve gladyatör mücadelelerinin dışında sayısız toplantıya da hizmet etmişti.

Bizans döneminde sahne binasının bir kısmı şehir surlarına eklenip gözetleme kulesi olarak kullanılmaya başlandığında işlevini yitirmiştir.

Efes Antik Büyük Tiyatrosu yeniden restore edilerek, Efes Festivaline bir süre ev sahipliği yapmış ve burada birçok ünlü tarafından konserler verilmiştir. Ancak konserlerde ki yüksek desibelli seslerin eserler üzerinde hasar oluşturacağı sebebi ile günümüzde konserler için kullanılmamaktadır.