Ankara-Kızılay Meydanı

Türkiye’nin kalbinin attığı yer başkent Ankara, Ankara’nın kalbinin attığı yer de Kızılay Meydanıdır. Atatürk Bulvarı da Kızılay Meydanını tamamlar.

Meydanlar, kentin karakterini yansıtan simgesel alanlardır. Öyle ki, merkezi hükümetlerin ve yerel yönetimlerin kentsel politikalarına da bağlı olarak, sosyal canlılığın ve aktivitelerin odak noktalarıdır. Bir başka deyişle, kentin kalbi, biraz da bu meydanlarda atar.

Günümüzde çağdaş kentlerin vazgeçilmez elemanları olan meydanların yanı sıra yaya alanlarının büyüklüğü, uzunluğu ve zenginliği kentlerin yaşam kalitelerinin en önemli göstergelerinden biridir. 

1963 yılında geldiğim Ankara’nın Kızılay Meydanında, meydana adını veren Kızılay binası; özenle hazırlanmış  ve mükemmel bir çevre düzenlemesi olan Kızılay Parkı  ve park alanı içindeki üç katlı binasıyla, hala taptaze anılarım arasındadır.  

Ankara’nın merkezinde  bulunan Kızılay Meydanı;  doğu-batı eksenindeki Ziya Gökalp Caddesi ile Gazi Mustafa Kemal Bulvarını birleştirir. 

Doğuya yönelen Ziya Gökalp Caddesi bizi, Kolej üzerinden Kurtuluş ve Cebeci’ye ulaştırır. Batıya yönelen Gazi Mustafa Kemal Bulvarı ise sizi Demirtepe ve Maltepe üzerinden Tandoğan Meydanına, oradan da Bahçeli ve Emek Mahallelerine götürür.

Bu rota üzerinde, dört yıl süre ile okuduğum, bahçesinde arkadaşlarımla vakit geçirdiğim, havuzundaki nilüferleri seyrettiğim Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi de bulunmaktadır.

Bir taraftan Fen Fakültesindeki dersleri anlamaya çalışırken, diğer taraftan da yaptığımız boykot, yürüyüş ve benzeri eylemlerle vatan milleti kurtarmaya çalışıyorduk.

Kızılay Meydanının kuzey-güney ekseninde Atatürk Bulvarı yer alır. 

Meydandan, kuzey yönünde bulvara girecek olursak, sırasıyla; Zafer Meydanı, Lozan (Sıhhiye) Meydanı ve Opera Meydanı üzerinden Ulus Meydanına ulaşırız.

Çeşitli eylem ve protestolar için uygun olan Sıhhiye ya da diğer adıyla Lozan Meydanı’dır. Lozan ile Kızılay Meydanı arası en hareketli bölümdür.

Kızılay Meydanı’ndan, bulvar üzerinde güneye doğru yönelirseniz; Bakanlıklar, Atatürk Meydanı, Kuğulu Park kavşağı ve protokol yolu üzerinden Çankaya’ya ulaşırsınız.

Kızılay Meydanı Ankara’nın ticari ve sosyal merkezidir.

Ankara’nın bütün semtlerinden ulaşımın oldukça kolay olduğu Kızılay Meydanında, hem Metro hem de Ankaray istasyonu bulunmaktadır. Metro treniyle Batıkent’e kadar ulaşabilirsiniz. Ankaray treniyle de; batıda AŞTİ, doğuda ise Kolej ve Kurtuluş üzerinden Dikimevi’ ne ulaşabilirsiniz.

Bunların yanı sıra, Güven Park içerisinde dolmuş durakları sizi Çankaya, Oran, Dikmen ve çevresine götürür. Meşrutiyet Caddesi’nde bulunan otobüs durakları da her semte ulaşan belediye otobüslerinin ilk kalkış noktalarıdır.

Güvenpark ve Kahramanlar İş Merkezi Kızılay

Şimdi de Kızılay Meydanının çevresini tanımaya çalışalım. Doğu yönündeki Ziya Gökalp Caddesinin girişine yöneldiğimizde; sağ köşede Emek İşhanı ya da Gökdelen yer alır. Şimdiki adı Kahramanlar İş Merkezi…Karşısında da Yapı Kredi Bankası’nın hizmet binalarından biri ile Soysal İşhanı yer alır.

Gökdeleni geçer geçmez, sağ tarafta, Atatürk Bulvarına paralel Karanfil sokak yer alır.  Karanfil Sokak Kızılay semtinin en popüler ve en hareketli sokaklarından biridir.

Kızılay Meydanı çevresini tanımaya devam edelim.

Batıdaki Gazi Mustafa Kemal Bulvarına, Maltepe semtine doğru yöneldiğimizde; sağ köşede devasa Kızılay Rant Binası ve ilerisindeki Milli Piyango İdaresi Genel merkez binası ile karşılaşırız. Sağdaki ilk cadde, Ankara’nın en popüler Caddelerinden biri olan İzmir Caddesi’dir. Sol kolda Güvenpark ve ilerisinde de Yeni Karamürsel Mağazalarına rastlanacaktır.

Biraz daha ilerleyecek olursanız İzmir Caddesi’nin devamına ulaşırsınız.

Kızılay Meydanından güneye yöneldiğinizde; sağda Ankaralıların  nefes aldığı, devlet memurlarının öğle tatillerini geçirdiği Güven Park karşınıza çıkar.

Yolculuğunuzu sürdürürseniz Milli Eğitim Bakanlığı, Yargıtay binaları ve Bayındırlık Bakanlığı’ndan sonra Atatürk Meydanı karşınıza çıkar.

Solda; Emek İşhanı, Gama İşhanı ve giderek Yüksel Caddesine ulaşırsınız.  Kavakldere yönünde ilerlemenizi sürdürürseniz, Atatürk Meydanına ulaşırsınız ki, sağ tarafı İsmet İnönü Bulvarına çıkarken, sol tarafta Akay yokuşuna çıkar.

Güvenpark Kızılay Ankara

Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunun ilk yıllarındaki toplumsal ve mekânsal yapıdaki dönüm noktalarından ilki ve belki de en önemlisi, Ankara’nın başkent olması kararıdır. Cumhuriyetle birlikte yaratılacak yeni kültürün bütün ülkeye yaygınlaştırılacağı ve örnek alınacağı yer Ankara’dır. Yeniyi, çağdaşı ve geleceği, Ankara’daki toplumsal ve mekânsal dönüşümler belirleyecektir. Bunun için Ankara’nın yeniden yapılanması ve modern bir kente dönüşmesi gerekiyordu.

Ankara Atatürk Bulvarı

Ankara Atatürk Bulvarı

Atatürk Bulvarı ve bağlantılı bulvar ve caddelerle Kızılay Meydanı bu düşüncenin ve yapılanmanın ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Ankara; özellikle 1950 den sonra olmak üzere, 1923 ten 1970 e kadar hızlı bir kentleşme süreci yaşamıştır.

Ankara başkent olmadan önce yaklaşık 25 000 kişi barındırıyor ve Ankara Kalesi önünden bugünkü Ulus Meydanına kadar uzanan çizgisel bir kent merkezi şeklinde yapılanmıştı. 

Kale-Ulus eksenin bir ucunda bulunan Kale tarafında Atpazarı, Koyunpazarı, Samanpazarı gibi kırsal üretim işlevlerinin ticari merkezleri yer alırdı.

Ulus tarafında ise Ankara Garı ve demiryolu bağlantılarının güçlendirdiği kentsel üretim işlevlerinin gerçekleştiği ticaret merkezleri yer almaktaydı.

1923 te Ankara’nın başkent olmasıyla birlikte; bakanlıklar ve bakanlıklara bağlı devlet dairelerindeki memurlar ve ailelerinin yanı sıra, çevre illerden alınan göçlerle nüfus hızla artmış ve kentte yeni bir yapılanma gereği doğmuştur.

Kale tarafı eski önemini kaybetmiş, istasyon bağlantılı Ulus ve çevresi önem kazanarak, Ankara’nın merkezi durumuna girmiştir.

Ankara’nın yeniden yapılanası için açılan Uluslar arası yarışmayı kazanan Alman şehir Mimarı Jansen, kendi adıyla anılan planı yapar ve uygulamaya koyar.

Ankara Kalesi ve civarındaki dokuyu koruyarak, ancak bu doku ile bağlantılı olan ve çok daha geniş alanlara yayılan yeni yerleşim ve yapılaşma planını uygulamaya sokar. 

Bu planda Ulus, hala kent merkezi olarak kabul edilmekle birlikte, Cumhuriyetin İdari merkezi olarak Yenişehir bölgesi seçilmiş ve Çankaya’ya kadar uzanacak olan Atatürk Bulvarı ön plana çıkarılmıştır.

Memurların ve üst düzey yöneticilerin Bakanlıklar yöresinde yapılanması düşünülmüştür. Genelkurmay Başkanlığı ile Kumrular Caddesi arasındaki Devlet Mahallesi bu düşüncenin ürünüdür.

Bu uygulamalar, kent merkezinin Ulus’tan Kızılay’a kaymasına neden olmuştur.

1945–46 yılları sonrasında; kırsal kökenli göçlerle gelen düşük gelir gruplarıyla, işçi kökenli ailelerin Ulus çevresinde gecekondu alanları oluşturması, üst gelir gruplarının Ulus semtini terk ederek Yenişehir bölgesine yerleşmelerine neden olur. 

Bu bölgede, modern imar alanları oluşturulur, orta ve üst gelir gruplarının ilgisini çeken alış veriş merkezleri açılır.

Kent nüfusunun büyük bölümünü oluşturan düşük gelirlilerin ise Ulus’taki ticari merkezler ilgisini çeker. Bugün bile, orta ve düşük gelirliler alış verişlerini Ulus’taki ticari merkezlerden yapar. 

Jansen Planı çerçevesinde, Ulus’u Çankaya’ya bağlayacak olan Atatürk Bulvarı yapılırken, Yenişehir’de, doğu-batı ekseninde iki önemli caddenin de oluşturulduğuna tanık oluyoruz.

Bunlardan biri, Kızılay’ı Eskişehir yoluna bağlayacak olan Gazi Mustafa Kemal Bulvarı’dır. Atatürk Bulvarı’ndan Gazi Mustafa Kemal Bulvarı’na dönerken köşede bulunan oldukça büyük bir arsa içerisine, semte adını verecek olan üç katlı Kızılay binası yapılır.

Binanın içinde bulunduğu arsa üzerinde mükemmel bir çevre düzenlemesi yapılır ve Kızılay Parkı adı altında Ankaralının hizmetine sokulur. 

Ankara Kızılay Güvenpark

Kızılay Parkının tam karşısındaki, yaklaşık 30 000 m2 lik bir alanı kaplayan arsaya da Güvenpark yapımına başlanır. Devlet ya da Vekaletler mahallesinde yaşayanlarla bakanlıktakilerin nefes alabilecekleri bir mekan yaratmaktır amaç. 

Güvenpark’ın içine; Türk Ulusunun polis ve jandarmaya olan güvenini, Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı ve sonrasındaki uygulamalarda beraber bulunduğu arkadaşlarını temsil eden heykeller yerleştirilir

İnsan zekâsını ve çiftçilerin tarım çalışmalarını betimleyen kabartmaların yer aldığı anıt, ‘’Güvenlik Anıtı’’ tamamlanarak, 1935 yılında bugünkü yerine konulmuştur. 

Güvenpark Anıtı ya da Zafer Anıtı olarak bildiğimiz Güvenlik anıtının kaidesinin uzunluğu 37 metre, orta blok uzunluğu 8 metre, yan kanatlar 2 metre ve bronz figürlerin boyu 6 metredir.

Güvenpark, Ankara`nın Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılan ilk bütüncül planın parçalarından biridir. Ankaralıların toplumsal belleğini oluşturan bir park olarak, özgün nitelikleriyle korunması gereken bir kent imgesidir. 

Aynı zamanda, sahip olduğu yeşil dokusu ile kent merkezindeki en önemli nefes alma ve dinlenme noktasıdır. 

Güven Anıtı ile bütünleşmiş olan park yeni Başkent düşüncesi ile özdeşleşmiş, simgesel niteliği ile öne çıkan bir kent parkıdır.

Güvenpark; Ankaralıların toplumsal belleğini oluşturan bir park olarak, özgün nitelikleriyle korunması gereken bir kent imgesidir. Aynı zamanda, sahip olduğu yeşil dokusu ile kent merkezindeki en önemli nefes alma ve dinlenme noktasıdır. 

Cumhuriyetin vitrini olarak tanımlanan ve Ankaralı olmanın simgesi haline gelen Güvenpark’ın, bu tarihi ihtişamını kaybetmeden hizmet verebilmesi için; Ankara Büyükşehir Belediyesi, kolları sıvamış ve gördüğüm kadarıyla parkın eski görkemine kavuşması için gerekli çalışmalarını yürütmüş. Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığı’na bağlı ekiplerin yaptığı çalışmalar sonucunda, havuzu bakıma alınan ve modern aydınlatma direkleriyle donatılan Güvenpark, artık hem gün boyunca hem de akşam saatlerinde rengârenk bir şekilde hizmet veriyor. Fıskiyelerden çıkan sular, o esnada çalmakta olan müziğin ritmine uyarak dans etmekte ve görsel bir şölen sunmaktadır Ankaralılara.

Ankara Kızılay Güvenpark

Ankara’nın nüfus artışı Jansen Planının öngördüğünden daha hızlı ve daha kısa sürede artınca, 1957 yılında yeniden Uluslararası Yarışma ile yeni bir imar planı yapılır. Yarışmayı kazanan ikilinin adı olan ‘’Uybadin-Yücel’’ imar planı uygulamaya konulur. Bu yeni imar planı, Jansen Planının öngördüklerini yok eder. En fazla 3-4 katlı binalar yerine, gökdelen tipli çok katlı binaların önünü açar. Kızılay Meydanı bölgesinde, 1960 larda, meydanın fiziksel özelliklerini güçlü bir şekilde etkileyen bir yapı olarak ”Gökdelen” hayata geçirilir. Ticari bir büro yapısı olan ”Emek İşhanı” aynı zamanda, Türkiye’nin ilk gökdeleni olarak ortaya çıkmıştır.

Ankara Yüksel Caddesi bölgesi

Bu dönemden sonra, Ankara’nın hızla artan trafik yükünü karşılamak amacıyla, Atatürk Bulvarı ve Gazi Mustafa Kemal Bulvarının genişletilmesi çalışmalarında Kızılay Parkı küçültülerek, Kızılay Kurumunun bahçesi durumuna getirilir. 1970 li yıllarda da, park özelliğini yitirmesi nedeniyle, bütünüyle kaldırılır. 1979 yılında da aynı kader Kızılay binasının başına gelir ve 30 yıldır çözülemeyen davalar zincirinin bir halkası olan devasa Kızılay Rant binası kanayan bir yara ve hüzünlendiren bir bina olarak yerini alır.