Antik Galata & Karaköy 3

Yerleşim tarihi 300 bin, kentsel tarihi yaklaşık 3 bin, başkentlik tarihi 1600 yıla kadar uzanan, Avrupa ile Asya kıtalarının kesiştiği noktada kurulmuş bir dünya kenti İstanbul’un en önemli ticari merkezi Antik Galata’dır. Galata, önceleri koruma amaçlı bir hendekle çevrilmiş. Yeterli olmadığı anlaşılınca, 14. yüzyılın başlarında, bu hendek boyunca bir de sur duvarı yapılmış. 1348 yılında “İsa Kulesi” adıyla, yığma taşlar kullanılarak, Cenevizliler tarafından Galata surlarına ek olarak Galata Kulesi yeniden yapılmış ve kentin en büyük binası olmuştur.

Antik Galata’ya harita üzerinden bakıldığında, uçları ortasından yukarıya doğru biraz kıvrılmış bir dikdörtgene benzediği görülür. Bu dikdörtgenin uzun kenarlarından biri Tophane’den başlayıp, İstanbul Boğazı ve Haliç kıyısı boyunca Atatürk Köprüsü’ne kadar uzanır. Sonra, bir kısa kenar boyunca Şişhane yokuşu çıkılıp, Şişhane Meydanı’na ulaşılır. Buradan sağa sapıldığında, Büyük Hendek Caddesi üzerinden Galata Kulesi’ne ulaşılır. Galata Kulesi’ne gelmeden, sağ tarafta Neve Şalom Sinagogu’da kendini gösterir. Galata Kulesinin karşısında, Bereketzade Çeşmesinin arkasında Galata surlarından kalmış bir parçayı görme olanağımız vardır. Buradan sonra, sur duvarları keser ve Lüleci Hendek Caddesi boyunca St. Benoit Lisesi’nin arkasından yokuş aşağı Tophane’ye kadar iner. Tophane’den kıyıya doğru döner, Kılıç Ali Paşa Camisinin yanından İstanbul Boğazı’na ulaşır.

Galata bu sınırlar içinde olmakla birlikte Karaköy, bunun hemen dışındaki Şişhane yokuşu çevresi, Kumbaracıbaşı Yokuşu boyunca uzanan kısımlar ve Galatasaray Lisesi sınırlarına kadar uzanan bölgeleri de kapsamına alır. Nitekim, Galata Mevlevihanesi de bu kapsama alanı içerisindedir.

Karaköy Meydanı

Karaköy Meydanı, Tarihi Yarımadanın karşısında konumlanmış ve köprü ile ilişkilendirilmiş, Ceneviz, Doğu Roma İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğunun en önemli ticari merkezlerinden biri olan Galata’ya açılan en önemli meydanlarından biridir. Bankalar Caddesi,Taksim, Kabataş, Eminönü ve diğer merkezlere yürüme mesafesindedir. Meydanda İETT binası, TÜNEL, Karaköy Palas, Ziraat Bankası, Yeraltı Çarşısı anıtsal yapılar olarak karşımıza çıkar.

Yüzyıllardır aktif bir iş merkezi olan Karaköy, İstanbul’un en önemli ticaret merkezidir. Tersane Caddesi etrafındaki Perşembe Pazarı’nda bütün çeşitli makine parçaları ve aletler satışa sunulmaktadır. Elektriksel parçalar satan dükkânlar, tarihi binalar, Osmanlı Bankası ve SALT Voyvoda Caddesi’nde yer almaktadır. Kemeraltı Caddesi’nde çeşitli su tesisat malzemeleri bulunabilmektedir. Selanik Pasajı, Karaköy alanının alışveriş merkezidir.

Dükkânlar elektronik parçalar üzerinde uzmanlaşmış. Üzerinden yoğun trafiğin geçtiği bir yeraltı çarşısı olan Karaköy Alt Geçidi, Karaköy İskelesi’ne alttan ulaşımda emniyetli bir geçiş sağlamaktadır. Karaköy, ayrıca deniz ürünleri, börek, muhallebi ve baklava yemek için popüler bir yerdir. Çeşitli küçük balık restoranları, pub ve kafeler Galata Köprüsü’nün Karaköy tarafında yer almaktadır.

Yüksek kaldırım Caddesi

Bankalar Caddesi’ne paralel olan ve Karaköy Meydanı’na açılan Yüksek Kaldırım yokuşu Karaköy’ü Galata Kulesi ile İstiklal Caddesi’ne bağlayan en önemli caddelerden biridir. Kuledibi’ne kadar aynı isimle çıkan Yüksek kaldırım, Serdar-ı Ekrem dönemecinden itibaren Galip Dede Caddesi ismini alır, Galata Mevlevihane’sini geçer ve Tünel’in İstiklal Caddesi çıkışına ulaşır. Cadde ayrıca ortasından geçtiği semte de adını vermiştir.

Bir zamanlar Pera sırtları ile Galata Limanı’nı da birbirine bağlayan Yüksek Kaldırım, Cenevizliler zamanında yapılmış. Cenevizlilerin şehircilik anlayışından ötürü, denize dik inen birçok sokağa merdivenler döşenmiş, böylece yokuş hali yumuşatılmıştır. 1950’li yıllara kadar merdiven biçimiyle gelebilmeyi başarmış olan Yüksek Kaldırım’ın, 1956 yılında merdivenleri sökülmüş, araç trafiğine açılmak amacıyla dik bir yokuşa çevrilmiştir. Bugün Yüksek Kaldırım’ın iki yanında iş yerleri ve atölyeler sıralanmıştır. Eski kitap, pul ve plakların satıldığı dükkanlarla ve yeni yeni açılan antikacılarla Yüksek Kaldırım’a eski canlılığı kazandırılmaya çalışılsa da, 1956’dan önceki görünümünden çok uzak, sıradan bir cadde görünüme sahiptir.

Kemeraltı ve Necatibey Caddeleri

Karaköy Meydanı’nı Tophane’ye bağlayan iki önemli cadde, Kemeraltı ve Necatibey Caddeleridir. Kemeraltı Caddesi ana ulaşım akslarından birini oluşturur. Bağcılar-Kabataş tramvay hattı ya da hat numarasıyla T1, İstanbul’da yer alan demiryolu hatlarından biridir. Günlük ortalama 265 bin yolcuyla, T1 hattı, İstanbul ulaşımında en çok kullanılan raylı sistemdir. Tamamı yer üstünden geçen hattın kullanımda olan 24 istasyonu vardır. 1992 ve 2006 yılları arasında hatta yapılan yeni eklemelerle hat toplamda 13.2 kilometre uzunluğa erişmiş ve İstanbul’un en yoğun bölgelerinde toplu taşımacılığa büyük katkılar sağlamıştır. Yakın zamanda T2 ile kesintisiz ulaşıma başlanmış ve tüm güzergâh T1 Bağcılar-Kabataş hattı olarak adlandırılmıştır. Hat, hafta içi 06:00-24:59 saatleri arasında, yoğun saatlerde 5 dakikada bir sıklıkla çalışır.

Kemeraltı Caddesi üzerinden Tophane’ye doğru yürünürse, sağında ve solunda tarihi binalar karşımıza çıkar. Kemeraltı Caddesi üzerinde de 500. Yıl Türk Musevi Müzesi, Karaköy Rum İlköğretim Okulu ve Saint Benoit Fransız Lisesi’ni görmek mümkündür. Kemeraltı Caddesi’nin Necatibey ile kesiştiği noktaya ulaşıldığında sağda Kılıç Ali Paşa Camii ve hamamı karşımıza çıkar. Cami ve hamam geçildiğinde ise Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne tahsis edilmiş eski Tophane Kasrı ile karşılaşırız.

Meşhur Tophane Meydan Çeşmesi de buradadır. Biraz daha ileri gidilirse İstanbul Modern Sanat Müzesi ile karşılaşırsınız ki Nusretiye Camii ve Nusretiye Saat Kulesi de buradadır. Kılıç Ali Paşa Camisi’nin karşısında, Kemeraltı Caddesi’nin sol tarafında Boğazkesen Caddesi başlangıcında da Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Kültür ve Sanat Merkezi bulunmaktadır. Osmanlı Dönemi’nin uzun yıllar top dökümü için kullandığı bir yapıdır. Bina top dökümü için inşa edildiğinden, yüksek duvarlı, kubbeli, bol bacaya sahip şekilde yapılmıştır.

Fatih Sultan Mehmet’in yaptırdığı bu bina, daha sonraki dönemlerdeki padişahların da binada onarım yaptırmasıyla hatta Kanuni Sultan Süleyman’ın yıktırıp yeniden yaptırmasıyla bugünkü haline gelmiştir. 1900’lü yılların başında kısa bir süreliğine eğitim merkezi olarak kullanılmış. 1990 yılına kadar, bina askeri müze ve bir çok amaç için hizmet verdikten sonra, Mimar Sinan Üniversitesi’ne devredilmiştir. Tophane’den tekrar Karaköy Meydanı’na dönmek istiyorum. Necatibey Caddesinin başlangıcında Ayasofya’nın küçük bir kopyası olarak görülen Kılıç Ali Paşa Camii bulunmaktadır. Camiyi Osmanlı donanmasının komutanı Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa inşa ettirmiş. Kılıç Ali Paşa, İtalyan asıllı olup, adı “Giovanni Dionigi Galeni”dir.

Necatibey Caddesinde ilerleyip, Ali Paşa Değirmeni Sokağına girdiğimizde karşımıza Türk Ortodoks Patrikliği çıkar. Panagia Kafatiani Kilisesinin avlusundaki binalarda ikamet eden Patriklik, Kurtuluş Savaşı yıllarında Papa Eftim tarafından kurulmuş. Bu çevrede üç Türk Ortodoks kilisesi olduğunu ve cemaatlerinin sayısının giderek tükenmekte olduğunu öğreniyorum. Türk Ortodoks Patrikliğine bağlı kiliseleri diğer Ortodoks kiliselerinden ayırmak son derece kolaydır, Türk bayrağı gibi kırmızı-beyaza boyanmıştır. Necatibey Caddesi’nin sağında ve solundaki yapılarda Aziz Yahya Türk Ortodoks Kilisesi, Aya Nikola Kilisesi, Ortodoks Patrikhanesi Merkez Meryem Ana Kilisesi, Getronagan Ermeni Kilisesi ve 2. Sultan Beyazıt Camisi yer almaktadır. Necatibey’den Karaköy Meydanı’na çıktığımızda Levanten mimarların inşa ettiği görkemli binalar ve Galata Köprüsü görüş ufkumuza girer. Dilerseniz Mumhane ve Kemankeş Caddelerinde, dilerseniz Galata Köprüsünde yolculuğunuzu sürdürebilirsiniz. Biz, bir sonraki yazımızda Mumhane ve Kemankeş Caddelerinde gezinmek istiyoruz.