Misli ve Aziz Vlasios Rum Kilisesi
10 Temmuz 1952 Perşembe, Niğde Misli…
Misli’ye Düziçi Yeşilova’dan geldiğimiz günden beri aklımdaki en önemli sorulardan birincisi burada çiftçilik yapabilecek miydik?
Birinci sorumun yanıtı açık ve net değildi. Bunun için önce tarlamız ve ekmek teknesi olarak adlandırdığımız bir çift öküz ile koşacağımız elden düşme araba, tarım aletleri, tohumluk buğdayımız olması gerekiyordu. Bekleyecek ve görecektik…
Aklımdaki ikinci soruya gelince, yerleşmeye çalıştığımız köyün Misli adının nereden geldiğiydi. Misli’yi tamamladığını düşündüğüm devasa yapı Rum Kilisesi ve tarihçesi de aklımdaki sorulardan biriydi.
Meraklı olur, sorar ve yanıt alıncaya kadar sabırla beklerseniz, vazgeçmezseniz öğreniyor ve başarılı oluyordunuz. Ben böyle biriydim ve hala öyleyim…
1924 nüfus mübadelesinde Selanik’ten gelmiş yaşlıların bazılarının yanı sıra, okula başlayınca ilkokul öğretmenimin sosyal bilgiler derslerinde sorduğum sorulardan edindiğim bilgilere göre, Misli Kapadokya’daki yeraltı şehirlerine kilometrelerce uzunlukta yeraltı tünel ve mağaralarla bağlantılı antik köylerden biriydi.
Tarihsel süreçte değişik adlarla yazılmış ve adlandırılmış antik bir yerleşim birimiydi Misli.
Misti, Misthi, Mysti, Musthilia, Mustilia, Moustila, Misli gibi adlandırmaların yapıldığı bu antik köy, günümüzde Konaklı Belediyesi olarak biliniyor.
Bazılarına göre Antik Misli ’nin kuruluşu M.Ö. 400 yıllarına tarihlenmişti. M.Ö. 480 yılında, ilk büyük Pers-Yunan Savaşı olan Maraton’un kazanılmasının ardından tam 80 yıl geçmişti.
Persleri kovalamak için Anadolu’ya geçmiş olan Yunanlı paralı askerlerden bir grubun kurduğu bir yerleşim birimiydi Misthi.
Zaten Antik Dönem Grekçesinde Misthi ya da Misthios paralı asker anlamında kullanılan sözcüklerdir. Demişti sonraki yıllarda ilkokul öğretmenim.
*****
1924 Mübadelesinden sonra, 1949 yılında, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu ile yer adlarının değiştirilmesi işlemleri yasal bir dayanağa kavuşmuştu. Ardından 1957 yılında da bir “Ad Değiştirme İhtisas Kurulu” kurulmuştu.
Söz konusu bu kurulun çalışmaları, çeşitli kesintiler olmakla birlikte, 1978 yılına kadar on binlerce yerleşim biriminin adı değiştirmişti.
Bu arada Misli ‘nin adı da Konaklı olmuştu… Akıncı Ailesinin, kesintilerle yaklaşık 6 yıl bağlantıda kaldığımız bu antik köyün adı Misli idi…Hafızam hala Misli olduğunu vurgulamaktadır.
*****
Kapadokya bölgesindeki yüzlerce yer altı şehrine, kilometrelerce uzanan yeraltı tünelleriyle bağlantılı olan köydeki devasa yapı, 19. Yüzyıla ait Aziz Vlasios Rum Kilisesiydi.
1924 Mübadelesinden önce Rumların en önemli ibadet yerlerinden biriydi Aziz Vlasios Rum Kilisesi. Öyle ki başta Yunanlılar olmak üzere diğer ülkelerden de ibadet için gelenler oluyordu.
Kapadokya‘ nın en güzel ve görkemli kilisesiydi. Mübadele sonrasında, Rumlarca kutsal kabul edilen kilise, mübadele sonrasında, Selanikliler tarafından ziyaret edilmiş, ancak Türk Hükümetince çıkarılan zorluk ve engellemeler nedeniyle, ziyaretler kesilmiş ve kilise kaderine terkedilmişti.
Bakımsızlıktan harabeye dönmüş bu devasa yapının İstanbul Ayasofya’dan sonraki en büyük Rum Kilisesi olduğunu öğrenecektim yıllar sonra.
Bazalt cinsi taştan yapılmış olan Rum Kilisesi bazilika planlıydı. Girişteki holden ana mekâna giriş üç kapıdan sağlanmaktaydı.
Ana kapının üzerinde ve hemen solundaki kapı üzerinde kemer aynası içerisinde kitabeleri vardı. Bu kitabelerden birinde 1844 tarihi okunmaktaydı. Kilisenin doğu kısmında yapı dışına taşan bir ana apsisle ve yan apsisler görülmekteydi.
Batıda bir giriş holü ve içeride sütunlarla birbirinden ayrılmış boyuna uzanan ve nef olarak adlandırılan üç bölüm bulunmaktaydı. Bölümler birbirinden 4 sütunla ayrılmakta olup, yanlarda birer ana sütunlar üzerine oturmaktaydılar.
Ortada büyükçe kemer iki yanda iki küçük kemer vardı. Kilisenin üstü, orta bölüm üzerinde kırma çatı ve yan bölümlerde de birer küçük kubbe ile örtülüydü.
Ön cephede, büyük kemerin üzerinde yanlardan başlayarak yukarı doğru kademeli olarak çıkan, çatıya yakın dekoratif payenin üzerindeki vazodan hayat ağacı motifi çıkmaktaydı. Alttaki pencereler kemerli olup, kemer üstleri kör kemerler ve dekoratif payelerle süslüydü.