Sait Halim Paşa Yalısı

Osmanlı İmparatorluğu topraklarında bulunan saray ve kasırlar padişahlara aitti. Padişahlar dışında kalan diğer üst düzey devlet görevlileri bu tür yapılar yaptıramazlardı. Bu durumun tek istisnası Mısır Hıdivleriyle prensler olarak anılan çocukları ve torunlarıydı.

Üstelik Hıdiv Kasrı gibi kale köşk tipindeki yapılar için gerekli olan para Osmanlı üst düzey yetkililerinde yoktu. Süveyş kanalının yapımını Avrupalılarla birlikte gerçekleştiren Mısır Hıdivleri, Emirgan Korusu, Atlı Köşk ve diğer Boğaziçi yalılarını alabilecek mali kudrete sahiptiler.

Bugün sahil hattını süsleyen yalılar, bir zamanlar Mısır Hıdivlerinin dinlenip, çoluk çocuk tatil yaptığı saraylardı. Beykoz’daki Mecidiye Kasrı, Çubuklu Korusu’ndaki Hıdiv Kasrı Sakıp Sabancı Müzesi’ne ev sahipliği yapan Atlı Köşk, Borusan Holding Yönetim merkezine ev sahipliği ile birlikte Müze-Kafe olarak kullanılan Perili Köşk, Emirgan Korusu’ndaki köşklerin dışında kalan Yeniköy’deki Sait Halim Paşa Yalısı’nın da Mısır Hıdivleri ve çocuklarıyla ilişkili olduğunu görüyoruz.

Sait Halim Paşa Yalısının bulunduğu Yeniköy, İstanbul boğazının Rumeli yakasında yer alan en güzel semtlerden birisidir. İlçe olarak, Sarıyer’e bağlıdır. Kuzeyinde Tarabya, güneyinde ise İstinye semtleri ile komşudur. Yeniköy’ün yerleşim bölgesi olarak ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmiyor. Bazı kaynaklar Bizans döneminde böyle bir semte rastlanmadığından bahsederken, bazı kaynaklar ise tam aksine, Bizans döneminde ki adını bile vermektedirler.

Ancak kesin olan, Yeniköy’ün Kanuni Sultan Süleyman’ın fermanı ile Karadeniz, özellikle Trabzon ve Rize tarafından getirtilen Rum ve Türk ailelerin iskân edilmesiyle kurulduğudur. 

Yeniköy’de sahilhaneler ve yalılar birbirini kovalar. Bunlardan en ünlüsü de Sait Halim Paşa Yalısı’dır. Günümüzde Yeniköy, sahil kesimlerinde İstanbul’un  seçkin ve zengin zümresinin yaşadığı bir semttir.

Sait Halim Paşa Yalısı, 1876 yılında Prens Abdülhalim Paşa’nın mülkiyetine geçmiştir. Ancak o dönemde yalı kullanılamaz durumda ve istenilen büyüklükte değildir. Bu nedenle, Çanakkaleli Mimar-Kalfa Petraki Adamandidis’e bugünkü biçimiyle yeniden yaptırılmıştır. Abdülhalim Paşa’nın 1890 yılında vefatı ile mülkü Paşa’nın dokuz evladına kalmıştır.

Sait Halim Paşa, kardeşlerine ait hisseleri satın alarak 1894 yılında yalının tamamına sahip olmuştur. Sait Halim Paşa, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın dört oğlundan biri olan Mehmet Abdülhalim Paşa’nın oğludur.

1863 yılında Kahire’de doğmuştur. Sait Halim Paşa  ilk ve orta tahsilini Kahire’de özel olarak yapmış, Arapça, Farsça, İngilizce ve Fransızca öğrenmiştir. Daha sonra  İsviçre’de beş yıl siyasal bilgiler öğrenimi görmüştür.

Sait Halim Paşa Yalısı, 1995 yılında geçirdiği yangın sonrasında “Başbakanlık Resmi Konuk Evi” adı altında restore edilmiştir. Bu restorasyon 2002 yılında tamamlanmıştır. Sait Halim Paşa Yalısı, yangından önceki haline göre değil de inşa edildiği 1860’lı yıllardaki haline göre restore edilmiş, 2004 yılında Göçtur Turizm A.Ş.’nin işletmesine devredilene kadar da kullanılmamıştır. 2007 yılından itibaren Yeniköy Turizm Yatırımları ve Tic. A.Ş.  tarafından işletilmektedir.