Marmaray Sirkeci Sanat Panoları
29 Ekim 2013 tarihinde hizmete giren Marmaray, Asya ile Avrupa yakaları arasında denizin altından kesintisiz demiryolu ulaşımını sağlamaktadır. Dünyanın en derin batırma tüneline sahip olup, İstanbul’un önemli projelerinden biri Marmaray. Marmaray hattının, 60 metre ile en derin istasyonu olma özelliği bulunan Sirkeci İstasyonu’na giriyorum. Perona ulaşabilmek için 4 adet yürüyen merdiven kullanıp oldukça uzun koridorlardan geçiyorum. Perona ulaşmam 10 dakikadan fazla zamanımı alıyor.
Gençlere ve enerjik olanlara göre düzenlenmiş bir rota. Bütün bunlara rağmen, iyi birer gözlemci olabilen yolculara keyifli dakikalar yaşatıp, fotoğraflar çekmesini sağlayan sanat panoları var. Özellikle İznik Çinileri ile yapılmış olanları birer şaheser olarak karşımıza çıkıyor. Ben de bu şaheserleri yakından inceleme fırsatı buluyor ve fotoğraflarını çekiyorum. Çiniciliğin başkenti İznik; Roma, Bizans, Selçuk ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde kuvars çinileriyle ünlü önemli bir kültür merkezi olarak kabul edilmektedir.
İznik Eğitim ve Öğretim Vakfı, 1993 yılında İznik ve çevresinin kültür ve sanat değerini tanıtmak amacıyla kurulmuş. Vakıf; mevcut potansiyeli harekete geçirmek, geleneksel İznik Çini sanatı ile ilgili var olan ve elde edilecek bilgileri bir sistem dâhilinde eğitim ve öğretimle gelecek kuşaklara aktarmak amacını gütmektedir. 16cı yüzyılda üretilmiş olan İznik çinileri TÜBİTAK desteğini de almış. Çağdaş araştırma ve geliştirme yöntemleri ile İznik Eğitim ve Öğretim Vakfı tarafından, orijinal tekniğine uygun kalınarak aynı kalite ve görüntüde yeniden üretilmektedir.
İznik Çini Eğitim ve Öğretim Vakfınca, Osmanlı motifleri esas alınarak üretilen 10 çini pano, Marmaray’ın Üsküdar ve Sirkeci istasyonlarında yolcuları karşılamaktadır. Bunlardan biri de ‘’Tarihi Boğaziçi Tüp Geçit Projesi’’dir. Eni 240 cm, boyu 1080 cm olan bu sanat panosunda resmedilen tüp geçit projesi, Sultan İkinci Abdülhamit Han döneminde Sarayburnu ile Üsküdar arasının tüp geçitle bağlanması için Osmanlı Devletine sunulmuş.
Ancak gerçekleşme şansını bulamamıştır. 1891 yılında Fransız demiryolu mühendislerinden S. Preault tarafından tasarlanan ve “Deniz Altı Çelik Tüneli” adı verilen projede denizin altından geçecek bir tünel ile raylı ulaşım hedeflenmekteydi. “Deniz Altında Boru/Tüp Köprünün Ön Projesi” başlığıyla 4 binde bir ölçeğine göre hazırlanan proje, bu iş için çok büyük bir inşaat teknolojisi gerektiğini göstermektedir. Bazı kaynaklarda bu proje hakkında arşivlerde bilgi olmadığı belirtilse de panonun tasarlanmasına kaynaklık eden orijinal çizimde, “1891 yılında Fransız Demiryolu Mühendislerinden S. Preault tarafından yapılan ve Taksim Belediye Kütüphanesi’nde yer alan proje notu yer almaktadır. İstanbul Metrosunun istasyonları, o istasyonun tarihi özelliklerine uygun olarak tasarlanmış İznik çinileri ile süslenmiştir. İstasyonlarda İznik çinilerini kullanma fikri Metronun inşaatı sürerken İznik Vakfı tarafından İstanbul Belediyesine sunulmuş ve kabul edilmiştir.
